Blog

Wymiana gospodarcza z Azją kojarzy się przede wszystkim z handlem z Chinami, Koreą Południową i innymi krajami Dalekiego Wschodu. Rzut oka na mapę wystarczy, żeby przekonać się, że to skojarzenie omija liczną grupę krajów leżących bliżej Europy. Niesłusznie! Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan są warte zainteresowania ze względu na swój rozmiar i potencjał ekonomiczny.

Byłe republiki ZSRR, bo o nich mowa, są członkami Wspólnoty Niepodległych Państw, znajdują się więc w orbicie silnych wpływów Rosji. Po inwazji Rosji na Ukrainę ich sytuacja geopolityczna się skomplikowała. Bliskie związki z Rosją – oprócz pewnych korzyści – niosą zagrożenie uwikłaniem w jej mocarstwową politykę. Przywódcy wymienionych państw zdają sobie z tego sprawę, dlatego starają się rozwijać relacje, przede wszystkim handlowe, z Unią Europejską z jednej, a z Chinami z drugiej strony.

Sprzyja temu ich położenie oraz chiński program budowy Nowego Jedwabnego Szlaku, w tym przede wszystkim jego „części kolejowej”, przebiegającej przez Tadżykistan i Kazachstan. Inwestycje stymulujące rozwój handlu z Chinami mogą służyć także państwom tranzytowym. Taka zresztą była ich motywacja, kiedy podejmowały decyzję o udziale w projekcie.

Współpraca międzynarodowa

Kirgistan, Tadżykistan i Kazachstan są członkami Światowej Organizacji Handlu (World Trade Organization, WTO), Turkmenistan posiada od 2020 r. status obserwatora, a Uzbekistan w 2019 r. zadeklarował zamiar przystąpienia do WTO.

Także Unii Europejskiej zależy na budowaniu dobrych relacji z państwami Azji Środkowej. Znajduje to wyraz choćby we wsparciu finansowym. W latach 2014–2020 UE przeznaczyła 1,02 mld EUR z Instrumentu Finansowania Współpracy na rzecz rozwoju. Wsparcie to dotyczyło zarówno pomocy dwustronnej, jak i programów regionalnych (na ten ostatni cel wydano 360 mln EUR).

Widać efekty finansowe tej współpracy. W 2022 r. bilans dwustronnego handlu towarami wyniósł 47,6 mld EUR, przy czym nadwyżka handlowa wyniosła 15,2 mld EUR na korzyść Azji Środkowej. W styczniu 2024 r. Parlament UE przyjął rezolucję w sprawie strategii unii wobec Azji Środkowej, w której zaktualizował swoje kompleksowe podejście do tego regionu i wyraził zadowolenie, że na 2024 r. zaplanowano pierwszy szczyt UE–Azja Środkowa. W rezolucji poparł również wspólny plan działania na rzecz pogłębienia więzi między UE a Azją Środkową z października 2023 r., który służył jako strategiczny plan rozwoju dialogu i współpracy.

W regionie obecne są liczne międzynarodowe instytucje finansowe, między innymi: Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Azjatycki Bank Rozwoju, Islamski Bank Rozwoju, Eurazjatycki Bank Rozwoju, Komisja Ekonomiczno-Społeczna Narodów Azji i Pacyfiku, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Szanghajska Organizacja Współpracy.

Czy handel z Azją Środkową się opłaca?

Według informacji opublikowanych przez polski Departament Handlu i Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Rozwoju i Technologii pod koniec 2023 r. profil wymiany handlowej państw Azji Środkowej wyglądał następująco:

Kazachstan

W 2022 r. eksport Kazachstanu wyniósł 84,4 mld USD (wzrost o +40%). W eksporcie przeważały produkty paliwowe, w tym ropa naftowa, a także metale i wyroby przemysłu chemicznego. Eksport do państw europejskich ukształtował się na poziomie 41,4% (w tym do UE 40,1%)), do krajów azjatyckich 37,1%, do państw WNP 18%. Najszybciej wzrastał eksport Kazachstanu do krajów azjatyckich: o ponad +50%. Import wyniósł 50 mld USD (wzrost o +20,8%). Przeważały maszyny i urządzenia, metale i wyroby z metali, wyroby przemysłu chemicznego, środki transportu.

Kirgistan

W 2022 r. obroty handlu zagranicznego Kirgistanu wynosiły 11,8 mld USD (wzrost o ok. +42% w porównaniu z 2021 r.), w tym eksport 2,2 mld USD (spadek o -21,5%), a import 9,6 mld USD (wzrost o +72%). W eksporcie przeważały – poza złotem – wyroby odzieżowe, warzywa i owoce, odpady/złom miedzi, artykuły mleczarskie, tkaniny i włókno bawełniane, szkło. Najchętniej importowano olej napędowy i benzynę, farmaceutyki, samochody i artykuły motoryzacyjne oraz wyroby metalurgiczne (walcówka żelaza).

Turkmenistan

W 2020 r. eksport Turkmenistanu wynosił 7,1 mld USD (wg UNCTAD; spadek o -26,6%), w tym ponad 90% stanowiły paliwa. Import Turkmenistanu w 2020 r. osiągnął ok. 3,2 mld USD (wg UNCTAD). W okresie dziewięciu miesięcy 2021 r. handel Turkmenistanu z UE zwiększył się o +5,9%. W strukturze eksportu Turkmenistanu przeważają paliwa, a w imporcie maszyny i urządzenia.

Tadżykistan

Obroty handlowe Tadżykistanu w 2021 r. wyniosły 6,36 mln USD (wzrost o +39,5% w porównaniu z 2020 r.), w tym eksport to 2,15 mln USD (ok. +52,8%), natomiast import: 4,210 mln USD (+33,6%). W eksporcie Tadżykistanu przeważają metale szlachetne (ok. 45%), produkty mineralne (26%), bawełna (10%), metale i wyroby z metali (6,4%). W imporcie maszyny i urządzenia (18%), produkty naftowe (11%), metale i wyroby z metali (11%), gotowe artykuły spożywcze (10,4%), produkty roślinne (10,3%), środki transportu (10,2%), produkcja zwierzęca (8,7%), wyroby przemysłu chemicznego (6,6%).

Potencjał

Porównanie bilansu dwustronnego handlu towarami między UE a krajami Azji Środkowej za rok 2022 (przypomnijmy: to 47,6 mld EUR) z wartością eksportu Kazachstanu w tym samym roku (84,4 mld USD), który gros towarów wysyłał do Rosji, Chin i krajów przynależnych do WNP, jasno uzmysławia, że w tej wymianie handlowej istnieje duży potencjał, który UE jak dotąd wykorzystuje w niewielkiej części.

Zainteresowanie Unii Europejskiej Azją Środkową pozwala mieć nadzieję, że handel z tymi państwami będzie coraz łatwiejszy i bezpieczniejszy. To dobry czas, żeby gromadzić informacje o tamtejszych rynkach, przeprowadzać symulacje finansowe i podejmować próby nawiązania współpracy. W rywalizacji o dochody z handlu biorą udział wielcy gracze, ale dobre pomysły i kontakty mogą pomóc w znalezieniu niszy szerszej grupie przedsiębiorców. Warto próbować!